Maymun çiçeği (Monkeypox), ilk kez laboratuvar ortamındaki maymun kolonilerinde çiçek virüsüne benzer bir hastalığın keşfedilmesiyle tanımlanmıştır. Bu keşif sonrası hastalık “maymun çiçeği” olarak adlandırılmıştır. İnsanlarda ilk kez 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde, 9 yaşındaki bir erkek çocuğunda tespit edilmiştir. Vakaların çoğu, genellikle yağmur ormanı ve kırsal alanlarda rapor edilmiştir. 2022 yılının Mayıs ayında ise endemik olmayan birkaç ülkede birden fazla maymun çiçeği vakası saptanmıştır.
Maymun çiçeği virüsü, Batı ve Orta Afrika olmak üzere iki genetik varyanta sahiptir. İnsanlarda bulaşma potansiyeli taşıyan Orta Afrika varyantı, Batı Afrika varyantına kıyasla daha ciddi semptomlar göstermekte ve daha yüksek ölüm oranına yol açmaktadır.
Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Maymun çiçeği virüsü (Monkeypox), Poxviridae ailesine bağlı olan ve Orthopoxvirus adlı virüsten kaynaklanan bir enfeksiyondur. Bu virüs, özellikle Batı ve Orta Afrika’daki tropikal yağmur ormanlarında yaygın olup, zamanla diğer bölgelere de yayılmıştır.
Maymun çiçeği virüsü, hayvanlardan insanlara bulaşabilen bir hastalıktır ve genellikle 2 ila 4 hafta süren semptomlar gösterir. Hastalık, ciddi tıbbi komplikasyonlara yol açabilir ve bazı vakalarda ölümcül olabilir. Son verilere göre, maymun çiçeği virüsü kaynaklı ölüm oranı %3 ile %6 arasında değişmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsünün kuluçka süresi, enfeksiyonun alınmasından semptomların başlamasına kadar geçen süre olup genellikle 6 ila 13 gün arasında değişir, ancak bu süre 5 ila 21 gün arasında da değişiklik gösterebilir. Belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
- Ateş
- Şiddetli baş ağrısı
- Deri döküntüsü ve kızarıklık
- Lenf bezlerinde şişme
- Kas ağrıları
- Halsizlik
Ateş başladıktan sonra 1 ila 3 gün içinde deri döküntüleri ortaya çıkar. Bu döküntüler genellikle yüz bölgesinde başlar ve vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. İlerlemiş vakalarda, eller ve ayak tabanları da etkilenir. Döküntüler, zamanla kabuklanarak düşer ve hastalığın şiddetine bağlı olarak vücudun büyük bir bölümünü kaplayabilir. Çocuklarda daha sık görülen bu hastalık, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha ciddi sonuçlar doğurabilir.
Geçmişte çiçek hastalığına karşı yapılan aşılar, maymun çiçeği virüsüne karşı kısmen koruyucu olsa da, günümüzde 40 ila 50 yaş arasındaki bireyler, çiçek hastalığı aşılarının sona ermesi nedeniyle bu virüse karşı daha duyarlı olabilir.
Maymun çiçeği vakalarının ölüm oranı, geçmiş verilere göre %0 ila %11 arasında değişmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Tanısı Nasıl Konulur?
Maymun çiçeği virüsünün teşhisinde suçiçeği, kızamık, cilt enfeksiyonları ve uyuz gibi diğer döküntü hastalıklarından ayırt edilmesi önemlidir. Lenf bezlerindeki şişlik, bu hastalığı suçiçeği ve çiçek hastalığından ayıran önemli bir belirtidir. Tanıda PCR testi öncelikli olarak tercih edilmektedir. PCR testi ile hastaların lezyonlarından alınan örneklerdeki DNA yapay olarak çoğaltılarak virüs tespiti yapılır. Gerek görüldüğünde biyopsi de tanı yöntemleri arasında kullanılabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Bulaşıcı mıdır? Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği virüsü, enfekte hayvanlardan insanlara bulaşabilen bir virüstür. Geçmişte, insandan insana bulaşma oranı düşük olmasına rağmen, son yıllarda bu oran artmıştır. Virüs, enfekte kişi veya hayvanlarla temas, virüs bulaşmış materyaller, vücut sıvıları ve solunum damlacıkları yoluyla bulaşabilir. Özellikle damlacık yoluyla bulaşma, yüz yüze uzun süreli temas gerektirir. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde yapılan son çalışmalar, bulaşma oranının %73’e kadar yükseldiğini göstermiştir.
Maymun Çiçeği Virüsünden Korunmak İçin Neler Yapmalıyız?
Maymun çiçeği virüsünden korunma amacıyla alınabilecek bazı önlemler şunlardır:
- Virüs taşıyabilecek hayvanlarla temastan kaçınmak
- Enfekte kişilerle aynı malzemeleri kullanmamak
- Enfekte kişilerin izole edilmesi
- Temas sonrası el hijyenine dikkat etmek
- İyi pişmiş et tüketmek
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Tedavi Edilir?
Maymun çiçeği virüsünün tedavisinde, belirtileri hafifletmeye yönelik destekleyici tedaviler uygulanmaktadır. Çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve aşı immün globulini (VIG) gibi yöntemler salgının kontrol altına alınmasında kullanılmaktadır. Aşılamanın uygunluğunu değerlendirmek için bilimsel çalışmalar devam etmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Türkiye’de Görüldü mü?
Son dönemde ABD, İngiltere, İspanya, Kanada ve İtalya gibi ülkelerde maymun çiçeği vakaları görülmüştür. Türkiye’de de ilk vaka 30 Haziran tarihinde tespit edilmiştir.
